اتوکلاو آزمایشگاهی چیست؟ و انواع آن کدامند؟

اتوکلاو یکی از مهمترین دستگاه های آزمایشگاهی و بیمارستانی می‌باشد که به وسیله حرارت بخار آب تحت فشار، یا مواد غیر متحرک که شامل روش هایی همچون شیمیایی و غیر شیمیایی در استریل نمودن (سترون سازی) نقش دارد. بیشترین کاربرد این دستگاه در پزشکی برای استریلزاسیون است.  در این مقاله قصد داریم به صورت کامل درباره اتوکلاو و کاربرد های آن بپردازیم. پس با ما همراه باشید.

اتوکلاو چیست؟

اتوکلاو یا استریلایزر یک دستگاه آزمایشگاهی است که علاوه بر اینکه باعث از بین بردن باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها و سایر میکروارگانیسم ها می شود. این دستگاه می تواند به وسیله بخار آب تحت فشار در دمای بالا، مواد را ضدعفونی کند.به طور معمول شکل این دستگاه به صورت یک استوانه دردار است و در انواع  صنعتی طول دستگاه های اتوکلاو به 15متر می رسد.

 عملکرد اتوکلاو بخار

دستگاه اتوکلاو به صورت یک محفظه بسته است که به طور معمول در دمای بالاتر از 100 درجه سانتی گراد کار می کند و طرز کار این دستگاه بدین صورت است که آب را به بخار تبدیل می کند. همانطور که می دانیم در دمای بالا باکتری ها  زنده نمی مانند پس اتوکلاو برای استریل کردن مواد پلاستیکی حساس نیز مناسب است.  به دلیل حرارت بالا از اتوکلاو برای استریل کردن شیر یا مواد حساس دیگر استفاده نمی شود چون طعم و ویژگی های ماده عوض می شود.

انواع مدل های دستگاه اتوکلاو آزمایشگاهی

دستگاه اتوکلاو به طور کلی در چهار مدل تولید شده که عبارتند از

• اتوکلاو آزمایشگاهی
• بیمارستانی
• دندانپزشکی
• صنعتی

مشخصات فنی اتوکلاو آزمایشگاهی آرنا ژن تجهیز

-محفظه از جنس استنلس استیل 316-L

-دارای درب از جنس استنلس استیل 316-L یک تیکه با ضخامت ۸ میلی متر

-جنس بدنه خارجی تمام استیل مقاوم در برابر اکسید شدن

-دارای سیستم کنترل فول دیجیتال

-قابلیت افزایش دما تا ۵/۱۲۱ درجه سانتی گراد

-زمان رسیدن به دمای مصلوب حدود ۲۰ دقیقه

-دارای نمایشگر دیجیتال برای دما، زمان و میزان آب

-قابلیت تنظیم زمان استریل از ۱ تا ۹۹ دقیقه

-فشار مجاز کاری (Bar۰.۱±۱.۴)

-دارای سوپاپ اطمینان استاندار

-دارای سنسور تشخیص کمبود آب

-دارای سنسور دیجیتالی جهت نمایش دقیق دمای داخل محفظه

-دارای سیستم Self calibration

-قابل ارائه در حجم های ۲۵، ۵۰ و ۷۵ لیتری و بالاتر

آزمون های انجام شده:

تست میکروبی، تست هیدرواستاتیک، تنظیم و تست شیر اطمینان، تست عملکرد و تست نشتی جریان الکتریکی

اتوکلاو های رومیزی دارای انواع دیجیتال، حجم 25 لیتری، تنظیم کننده مدت زمان، فشار و دما می باشد.

طبقه بندی اتوکلاو از نظر درجه بندی حرارت

درجه بالامحدوده 250-274 درجه فارنهایت یا 132 – 134 درجه سانتی گراد

درجه پایین 250-254درجه فارنهایت یا 121 – 123 درجه سانتی گراد

انواع اتوکلاو ها بر حسب کلاس

اتوکلاو کلاس N :  این مدل برای وسایل جامد بدون پوشش به کار می رود. باید به این نکته توجه کرد که این دستگاه وسایل پوشش دار و دارای منفذ را استریل نمی کند.

کلاس S : این نوع از اتوکلاو مانند نوع  N برای وسایل جامد استفاده می شود، در حالی که از این مدل برای استریل وسایل پوشش دار و حتی  بدون پوشش و وسایل سوراخ دار استفاده می شود. همچنین این کلاس دارای پمپ وکیوم و سیکل خشک کن می باشد.

کلاس B :در این مدل علاوه بر استریل ابزارهای جامد، مواد نساجی را ضدعفونی می کند. این کلاس دارای پمپ وکیوم قوی است که تا حدود 0.9- بار خلاء ایجاد می کند.

موارد مورد استفاده از دستگاه اتوکلاو

• دستگاه اتوکلاو علاوه برا اینکه در آزمایشگاه ها به کار می رود به صورت ویژه در دندان پزشکی، دامپزشکی، صنایع شیمیایی و صنایع مواد غذایی استفاده می گردد.
• استفاده برای تمیز نمودن، آلودگی زدایی و ذخیره سازی
• استریل کردن وسایل پزشکی مانند سوزن‌ها، ابزارهای جراحی، لوازم تزریق و شربت سازی، ماسک‌ها، پوشاک و…
• ایجاد محیط مناسب برای کشت باکتری، سترون کردن لوازم آلوده، تهیه وسایل مورد استفاده در نمونه گیری
• در فرآیند های صنعتی که به دما و فشار بالا نیاز دارند.

نکته که باید توجه کرد این است که برای برخی از داروها همچون سرطان زا، رادیولوژی ها، مواد شیمیایی قابل تبخیر، سمی و اشتعال زا نمی توان  از اتوکلاو استفاده نمایید.

طرز کار با اتوکلاو آزمایشگاهی

به منظور استریل وسایل در اتوکلاو ابتدا دستگاه باید آبگیری شود و دقت داشته باشید که دستگاه از آب پر نشده باشد. وLED  که مربوط به آب است روشن می شود و بر روی صفحه نمایشگر، دمای داخلی دستگاه نشان داده می شود. در این مرحله برنامه های تنظیم شده بر روی برد الکترونیکی دستگاه مابقی مرحله ها را به صورت خودکار انجام می دهد. سپس درب اتوکلاو بسته شده و  با فشار دادن کلید STRAT دستگاه کار خود را انجام می دهد. در صورت نیاز به تغییر زمان استریل به صورت زیر عمل کنید: در ایتدا کلید POWER را در حالت روشن قرار می دهید،کلید SETرا فشار دهید تا صفحه نمایشگر  15:00 را نمایش دهد.

با زدن دوباره کلید SET  دقیقه را می توان با کلید های UP/DOWN تنظیم کرد. بعد از تنظیم کردن زمان مورد نظر کلید SET را 3بار فشار می دهیم با این کار نمایشگر به حالت دما بازمی گردد و آماده START می شود و مدت زمان در حافظه دستگاه ذخیره می شود. در صورتی که اتوکلاو روشن باشد چراغ های HEATER و WATERروشن و وقتی دمای دستگاه به 5/121درجه سانتی گراد برسد چراغ HEATER خاموش شده و چراغ STERILL ST روشن می شود و زمان استریل به صورت معکوس شروع به کار میکند و برای نشان دادن زمان باقی مانده کافی است که کلید TIME/DOOR را فشار بدهید

هنگام کار با اتوکلاو باید چه نکاتی رعایت کرد؟

• هنگام کار با اتوکلاو درب آن باید بسته باشد و از محکم بودن پیچ ها مطمئن باشید و همچنین توجه کنید که واشر درب سالم باشد. در ابتدا باید دریچه خروجی هوا باز باشد و پس از خروج جریان بخار دریچه باید بسته شود تا به دمای مورد نظر برسد آن دما باید محفوظ بماند و زمان آن ثبت شود.
• زمانی که کار با دستگاه تمام شد هرگز دستگاه را رها نکنید. هنگامی که زمان مورد نظر تمام شد و دما به زیر C 100 برسد، دریچه ایمنی به آرامی باز می شود،  اما دریچه خروج هوا برای مدت زیادی نباید بسته باقی بماند. پیج های درب را بعد از پایان کار دستگاه در صورتی که صدای سوت قطع شده باشد به آرامی باز کنید، در صورتی مواد را از دستگاه خارج کنید که حتما خشک شده باشند. چسب اتوکلاو که به وسایل چسبانده می شود باید به رنگ سیاه در آمده باشد.
• بیشتر از سه چهارم دستگاه نباید پر شود.
• از قراردادن مواد نوک تیز درداخل کیسه اتوکلاو خودداری کنید. برای این کار از ظروف مخصوص زباله های نوک تیز استفاده کنید. تا به عنوان زباله های تیز و برنده دفع شود.
• برای استریل شدن کیسه ها در اتوکلاو حتما به صورت آزاد بسته بندی شوند تا جریان بخار آب آزادانه در آن جریان داشته باشد.
• ظروف شیشه ای هم باید روی کناره ی خود قرار داشته باشند تا هوا به راحتی در آن ها تبادل کند.
• توجه کنید وسایل چرب به وسیله اتوکلاو استریل نمی شوند به دلیل اینکه که بخار توانایی نفوذ در چربی ها را ندارد به همین دلیل  باید از روش دیگر استریل کنید.
• برای اتوکلاو ظروف مایع یک سوم آن را پر کنید و بقیه را خالی بگذارید.
• به منظور جلوگیری از تشکیل رسوب دستگاه حتما از آب مقطر استفاده کنید.
• اتوکلاو را حتما در داخل آزمایشگاه قرار داده شود. اگر خارج از آزمایشگاه نگهداری می کنید، حتما وسایل را در ظرف ضد نشست و قابل استریل کردن بگذارید. حداقل زمان لازم برای اتوکلاو کردن 30-45 دقیقه است. مثلا برای استریلیزسیون محلول ها و ویال های کار با دقیقه و دمای 121 درجه است. اما مواد عفونی خطرناک تر مثل محیط کشت و نمونه های عفونی باید 1 ساعت اتوکلاو شوند.

خرید اتوکلاو آزمایشگاهی

همراهان گرامی چنانچه قصد خرید و اطلاع از مشخصات فنی دستگاه اتوکلاو و مشاوره رایگان دارید، می توانید به سایت آرنا ژن تجهیز مراجعه کرده و همچنین برای اطلاع از قیمت های دستگاه اتوکلاو با شماره 02188355821 تماس حاصل فرمایید.  قیمت های اتوکلاو با توجه به نوع کاربرد و اندازه ی آن متفاوت است.

سوالات متداول

آیا برای کار با اتوکلاو نیاز به دانش خاصی داریم؟

بله، برای استفاده از اتوکلاو نیاز به دانش و آگاهی خاصی است. به دلیل اینکه استفاده نادرست از اتوکلاو می‌تواند آسیب‌های جدی به سلامتی فرد و محیط درمانی ایجاد کند. بنابراین، برای استفاده از اتوکلاو، نیاز به دانش و آگاهی کافی در زمینه کار با دستگاه و رعایت شرایط بهداشتی و ایمنی دارد.

چه مواردی را می توان اتوکلاو کرد؟

از جکله مواردی که می توان اتوکلاو کرد شامل: پاتوژن های رشد کرده، سلول های انسانی، حیوانی و گیاهی، مواد آلوده شده به مدفوع انسان و حیوان، محصولات خونی انسان و حیوان و… می باشد. همچنین مواد عفونی جمع آوری شده را باید اتوکلاو کرد. و سپس این مایعات عفونی را در سیستم فاضلاب ریخت.

مواد داخل اتوکلاو چگونه دفع می شود؟

مایعات عفونی را در داخل فاضلاب می ریزند و دفع می شود . اما آگار آب شده در اثر اتوکلاو را نباید در فاضلاب بریزید. صبر کنید سرد شود سپس به عنوان زباله جامد آن را دفع کنید.